https://kitapbuch.blogspot.com.tr: KİTAP YORUMU-16: "Sergüzeşt"

SERGÜZEŞT

Yazarı : Samipaşazade Sezai

Yayınevi : Alkım

Basım : 1.Baskı, 2006 (İlk yayım tarihi 1889) / 158 Sayfa

Türü : Deneme (İlk realist roman denemesi)

Kategori : İlköğretim / Ortaöğretim

Kitabın Yorumu

Türk roman yazım tarihinde, gündelik hayata dair gerçek durumları anlatan ilk ve önemli yazarlardan olan Samipaşazade Sezai (Tanzimat yazarlarından/ Jöntürklerden); kendisini üne kavuşturan “Sergüzeşt“ adlı romanında/roman denemesinde; Kafkasya’dan esir olarak İstanbul’a getirilen genç bir kızın (Dilber) yaşadığı trajik esaret hayatını anlatır.

Kitabın başında yer alan yazarın 1924 tarihli önsözü, edebiyat tarihi bakımından bir vesikadır. Okuduğumuz kitap, 1989’da basılan romanın işte bu ikinci baskısının sadeleştirilmiş halidir. Bu nedenle, cümleleri uzun ve tasvirleri detaylı da olsa, dili kolaylıkla anlaşılıyor.

Romanda, Dilber’in; ucuz bir fiyata sahibesine satılması ve ilk sahibesinin yanında gördüğü zulüm, evden kaçışı, âşık olması, Mısır’a gidişi ve nihayet Nil’in girdaplarında ölümü konu edilir.

Romanın ana temasının, “özgürlük ve insan onuru” olduğunu düşünüyorum. Yazar, önsözde; “En büyük eserler duyguyla değil, fikirle yazılır.” diyor. Romanda; geleneksellik – batılılaşma çekişmesi gibi fikri konuların yanında, yazarın diplomatik görevleri ve yurt dışı geçmişinin izleri de görülüyor. Yine o dönem de sahneye konan “Faust Tiyatrosu” gibi sanatsal bir faaliyete de vurgu yapılıyor.

İlk roman denemelerinden olan “Sergüzeşt”te, yazarın anlatım tarzının günümüz romanlarından farkı daha ilk sayfalarda hissediliyor. Yazar; romanın akışı içinde, bazen romana adeta ara vererek okura açıklamalar da bulunuyor, hatta kendi hislerini de anlatıyor ve bazen doğrudan roman kahramanına samimi hitaplarda bulunarak onunla diyaloğa giriyor.

İlk klasik romanlarımızdan sayılan bu romanı fazla eleştirmek belki haddimiz değil ama okuyunca; kitapta Türk Romanının ilk hallerini, bebeklik ve emekleme dönemini görüyor, günümüz romancılığının aslında epey yol aldığını da düşünüyoruz.

Kitabı tamamlayıp, kapağını kapatınca okurun aklında; biraz karanlık ve hüzünlü olarak 130 yıl öncenin tarihi bir resmi canlanıyor. Okur, özellikle; güçlünün güçsüzü sömürdüğü, zengin - fakir ayrımının daha acımasız olduğu, daha sert bir hayat tarzının yaşandığını anlıyor.

Sonuç olarak; “Özgürlük vurgusunun ve erdemin” ön planda tutulduğu, didaktik bir yaklaşıma sahip bir roman olan “SERGÜZEŞT”i, romancılığımızın başlangıç dönemlerini okumak isteyenlere ve tabii ki; edebiyat tarihi için önemli olduğundan ortaöğretim öğrencilerine rahatlıkla tavsiye ediyoruz.

Kitaptan Alıntılar

* “Karanlıkta elleriyle merdivenleri yoklayarak aşağıya indi. Sokak kapısına yaklaşıp ta kapının demirli olduğunu görünce, azminin önüne dikilen bu demirden engelin, bu güç yetirilmez barikatın karşısında tam bir ümitsizlikle donakaldı. Acı ve ümitsizliğin kamçıladığı sinirleri sayesinde iki misli artan gücü ile bir iskemlenin üzerine çıkarak demiri yukarı doğru itti. Mümkün değil. Öfke ve ümitsizlik ile titremeye başlayan elleriyle bir kere daha denemeye kalkıştı. Olacak gibi değil. Demir, hanımı ile Teravet’in kalbi gibi duygusuz duruyor. Ümitsizliğin verdiği olanca kuvvetiyle bir kere daha itince demir yerinden kımıldadı. Ara sıra iskemlenin üzerine oturup nefes alarak, işine devam ile engelleri ortadan kaldıran yarım saatlik çalışması sayesinde kapı açıldı. Kapıyı tekrar kapamak hatırına gelmeyerek kendisini sokağın ortasında buldu.” (Sayfa 35)

* “Dilber yatağından kalkarak:

- Çaresaz! Yalnız dökülen gözyaşları acıdır.” (Sayfa 98)